Η πρακτική της τέχνης των σπηλαίων στην Ευρώπη άρχισε 4.000 έως 10.000 χρόνια νωρίτερα από ό,τι πίστευαν ως τώρα οι επιστήμονες, σύμφωνα με νέες σπηλαιογραφίες που βρέθηκαν στην Ισπανία, η αρχαιότερη από τις οποίες χρονολογήθηκε πριν από περίπου 41.000 χρόνια.
Μάλιστα -και αυτό ίσως είναι το ακόμα πιο εντυπωσιακό- οι ερευνητές δεν αποκλείουν καθόλου να πρόκειται όχι για έργα των προγόνων του ανθρώπου (homo sapiens), αλλά των Νεάντερταλ. Αν αυτό ισχύει, τότε καταρρίπτεται η ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι τα «ξαδέλφια» μας ήσαν κτηνώδεις και μάλλον…χαζοί.
Οι ερευνητές από τη Βρετανία και την Ισπανία, με επικεφαλής τον δρ. Άλιστερ Πάικ του Τμήματος Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας πανεπιστημίου του Μπρίστολ, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό "Science", σύμφωνα με το BBC, το Γαλλικό Πρακτορείο και το "Nature", ανακάλυψαν 50 ζωγραφιές (κόκκινες κουκίδες, αποτυπώματα παλάμης, ζώα κ.α.) σε 11 σπήλαια στη βόρεια Ισπανία, τις οποίες χρονολόγησαν όχι με τη συνήθη τεχνική του ραδιενεργού άνθρακα, αλλά του ραδιενεργού ουρανίου.
Συγκεκριμένα, πάνω από τις σπηλαιογραφίες σχηματίζεται μία κρούστα ασβεστίτη, με παρόμοιο τρόπο που δημιουργούνται οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες. Μέσα σε αυτό το υλικό ενσωματώνονται μικρές ποσότητες ατόμων ουρανίου, οι οποίες διασπώνται σε άτομα θορίου με σταθερό ρυθμό μέσα στον χρόνο. Οι επιστήμονες, μετρώντας τη σημερινή αναλογία ισοτόπων ουρανίου-238 και θορίου-230, μπορούν να χρονολογήσουν μία σπηλαιογραφία.
Οι ηλικίας 40.800 ετών απεικονίσεις μικρών κύκλων και παλαμών στα τοιχώματα του σπηλαίου Ελ Καστίγιο θεωρούνται πλέον τα αρχαιότερα δείγματα σπηλαιογραφιών που έχει βρεθεί στη «γηραιά ήπειρο» και είναι κατά 4.000 έως 10.000 χρόνια αρχαιότερες από τις ανάλογες στα σπήλαια της Γαλλίας (Σοβέ, Αμπρί Καστανέ κ.α.).
Εξάλλου ένα ζωγραφισμένο σύμβολο που ανακαλύφθηκε στο διάσημο ισπανικό σπήλαιο της Αλταμίρα, χρονολογείται πριν από τουλάχιστον 35.600 χρόνια, κάτι που δείχνει ότι το σπήλαιο είχε κατοικηθεί και ζωγραφιστεί ήδη από πολύ παλαιότερα, για μία περίοδο που συνολικά καλύπτει πάνω από 20.000 χρόνια. Έως τώρα τα αρχαιότερα έργα στην Αλταμίρα χρονολογούνταν μόλις προ 17.000 ετών.
Όπως δήλωσε ο δρ. Πάικ, οι αρχαιότερες ενδείξεις της ύπαρξης ανατομικά σύγχρονων ανθρώπων (homo sapiens) ανάγονται πριν από 41.500 χρόνια. Πριν από αυτούς -αλλά επίσης στη συνέχεια παράλληλα με αυτούς για αρκετές χιλιάδες χρόνια- έζησαν οι Νεάντερταλ. Αυτό, κατά τον Βρετανό επιστήμονα, σημαίνει πως είτε οι πρόγονοί μας έφθασαν από την Αφρική στην περιοχή διαθέτοντας ήδη την τέχνη της σπηλαιογραφίας στην «παλέτα» του πολιτισμού τους (ή την ανέπτυξαν μόλις έφθασαν στην Ιβηρική χερσόνησο), είτε τελικά πρόκειται για Νεαντερτάλια τέχνη.
Η δημιουργία αυτών των πρώτων καλλιτεχνικών αναπαραστατικών και συμβολικών έργων θεωρείται σημαντικό βήμα για την εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπινου νου, ίσως και της ανάπτυξης της γλώσσας. Αν και στην Αφρική (από όπου ήρθε ο homo sapiens) έχουν βρεθεί διακοσμητικά και συμβολικά αντικείμενα (τρυπημένες χάντρες, εγχάρακτα κοχύλια, χρωματισμένες πέτρες κ.α.) που είναι πολύ παλαιότερα, προ 70.000 έως 100.000 ετών, πιστεύεται ότι οι πρώτες ζωγραφιές σε σπήλαια έγιναν στην Ευρώπη.
Υπάρχει όμως και η εναλλακτική θεωρία -που φαίνεται να ενισχύεται με τα νέα ευρήματα στην Ισπανία- ότι η τέχνη των σπηλαίων αναπτύχθηκε από τους Νεάντερταλ, πριν καν φθάσει στην ευρωπαϊκή ήπειρο ο homo sapiens πριν από περίπου 42.000 χρόνια (οι Νεάντερταλ έφθασαν στην Ευρώπη πριν από 250.000 χρόνια). Συνεπώς, για να γίνει πιο πειστική η άποψη περί των ζωγράφων Νεάντερταλ, θα πρέπει, κατά τους επιστήμονες, να βρεθούν σπηλαιοαγραφίες που να είναι παλαιότερες των 42.000 ετών, τουλάχιστον.
Πάντως, ήδη ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν την τελευταία ανακάλυψη ως το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της αντίληψης πως οι Νεάντερταλ (ένα από τα λιγότερο ή περισσότερο συγγενικά μεταξύ τους είδη του ευρύτερου γένους Homo) ήσαν απολίτιστοι σε σχέση με τους προγόνους μας. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την τελευταία δεκαετία, οι επιστήμονες έχουν αναγκαστεί ξανά και ξανά να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους μετά από νέα ευρήματα (γενετικά, αρχαιολογικά κ.α.), που συνεχώς αναβαθμίζουν το «προφίλ» των ξαδέλφων μας.
Μεταξύ άλλων, έχει ανακαλυφθεί ότι οι Νεάντερταλ χρησιμοποιούσαν εργαλεία, φορούσαν διακοσμητικά στολίδια και έχουν κληροδοτήσει στους σημερινούς Ευρωπαίους περίπου το 4% του DNA μας.
Ο τελευταίος κοινός πρόγονος των homo sapiens και των Νεάντερταλ πρέπει να έζησε πριν από τουλάχιστον μισό εκατομμύριο χρόνια.
Πηγή: ΑΠΕ/ΜΠΕ, Π. Δρακόπουλος
Μάλιστα -και αυτό ίσως είναι το ακόμα πιο εντυπωσιακό- οι ερευνητές δεν αποκλείουν καθόλου να πρόκειται όχι για έργα των προγόνων του ανθρώπου (homo sapiens), αλλά των Νεάντερταλ. Αν αυτό ισχύει, τότε καταρρίπτεται η ευρέως διαδεδομένη άποψη ότι τα «ξαδέλφια» μας ήσαν κτηνώδεις και μάλλον…χαζοί.
Οι ερευνητές από τη Βρετανία και την Ισπανία, με επικεφαλής τον δρ. Άλιστερ Πάικ του Τμήματος Αρχαιολογίας και Ανθρωπολογίας πανεπιστημίου του Μπρίστολ, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό "Science", σύμφωνα με το BBC, το Γαλλικό Πρακτορείο και το "Nature", ανακάλυψαν 50 ζωγραφιές (κόκκινες κουκίδες, αποτυπώματα παλάμης, ζώα κ.α.) σε 11 σπήλαια στη βόρεια Ισπανία, τις οποίες χρονολόγησαν όχι με τη συνήθη τεχνική του ραδιενεργού άνθρακα, αλλά του ραδιενεργού ουρανίου.
Συγκεκριμένα, πάνω από τις σπηλαιογραφίες σχηματίζεται μία κρούστα ασβεστίτη, με παρόμοιο τρόπο που δημιουργούνται οι σταλακτίτες και οι σταλαγμίτες. Μέσα σε αυτό το υλικό ενσωματώνονται μικρές ποσότητες ατόμων ουρανίου, οι οποίες διασπώνται σε άτομα θορίου με σταθερό ρυθμό μέσα στον χρόνο. Οι επιστήμονες, μετρώντας τη σημερινή αναλογία ισοτόπων ουρανίου-238 και θορίου-230, μπορούν να χρονολογήσουν μία σπηλαιογραφία.
Οι ηλικίας 40.800 ετών απεικονίσεις μικρών κύκλων και παλαμών στα τοιχώματα του σπηλαίου Ελ Καστίγιο θεωρούνται πλέον τα αρχαιότερα δείγματα σπηλαιογραφιών που έχει βρεθεί στη «γηραιά ήπειρο» και είναι κατά 4.000 έως 10.000 χρόνια αρχαιότερες από τις ανάλογες στα σπήλαια της Γαλλίας (Σοβέ, Αμπρί Καστανέ κ.α.).
Εξάλλου ένα ζωγραφισμένο σύμβολο που ανακαλύφθηκε στο διάσημο ισπανικό σπήλαιο της Αλταμίρα, χρονολογείται πριν από τουλάχιστον 35.600 χρόνια, κάτι που δείχνει ότι το σπήλαιο είχε κατοικηθεί και ζωγραφιστεί ήδη από πολύ παλαιότερα, για μία περίοδο που συνολικά καλύπτει πάνω από 20.000 χρόνια. Έως τώρα τα αρχαιότερα έργα στην Αλταμίρα χρονολογούνταν μόλις προ 17.000 ετών.
Όπως δήλωσε ο δρ. Πάικ, οι αρχαιότερες ενδείξεις της ύπαρξης ανατομικά σύγχρονων ανθρώπων (homo sapiens) ανάγονται πριν από 41.500 χρόνια. Πριν από αυτούς -αλλά επίσης στη συνέχεια παράλληλα με αυτούς για αρκετές χιλιάδες χρόνια- έζησαν οι Νεάντερταλ. Αυτό, κατά τον Βρετανό επιστήμονα, σημαίνει πως είτε οι πρόγονοί μας έφθασαν από την Αφρική στην περιοχή διαθέτοντας ήδη την τέχνη της σπηλαιογραφίας στην «παλέτα» του πολιτισμού τους (ή την ανέπτυξαν μόλις έφθασαν στην Ιβηρική χερσόνησο), είτε τελικά πρόκειται για Νεαντερτάλια τέχνη.
Η δημιουργία αυτών των πρώτων καλλιτεχνικών αναπαραστατικών και συμβολικών έργων θεωρείται σημαντικό βήμα για την εξέλιξη του σύγχρονου ανθρώπινου νου, ίσως και της ανάπτυξης της γλώσσας. Αν και στην Αφρική (από όπου ήρθε ο homo sapiens) έχουν βρεθεί διακοσμητικά και συμβολικά αντικείμενα (τρυπημένες χάντρες, εγχάρακτα κοχύλια, χρωματισμένες πέτρες κ.α.) που είναι πολύ παλαιότερα, προ 70.000 έως 100.000 ετών, πιστεύεται ότι οι πρώτες ζωγραφιές σε σπήλαια έγιναν στην Ευρώπη.
Υπάρχει όμως και η εναλλακτική θεωρία -που φαίνεται να ενισχύεται με τα νέα ευρήματα στην Ισπανία- ότι η τέχνη των σπηλαίων αναπτύχθηκε από τους Νεάντερταλ, πριν καν φθάσει στην ευρωπαϊκή ήπειρο ο homo sapiens πριν από περίπου 42.000 χρόνια (οι Νεάντερταλ έφθασαν στην Ευρώπη πριν από 250.000 χρόνια). Συνεπώς, για να γίνει πιο πειστική η άποψη περί των ζωγράφων Νεάντερταλ, θα πρέπει, κατά τους επιστήμονες, να βρεθούν σπηλαιοαγραφίες που να είναι παλαιότερες των 42.000 ετών, τουλάχιστον.
Πάντως, ήδη ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν την τελευταία ανακάλυψη ως το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της αντίληψης πως οι Νεάντερταλ (ένα από τα λιγότερο ή περισσότερο συγγενικά μεταξύ τους είδη του ευρύτερου γένους Homo) ήσαν απολίτιστοι σε σχέση με τους προγόνους μας. Δεν είναι τυχαίο ότι κατά την τελευταία δεκαετία, οι επιστήμονες έχουν αναγκαστεί ξανά και ξανά να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους μετά από νέα ευρήματα (γενετικά, αρχαιολογικά κ.α.), που συνεχώς αναβαθμίζουν το «προφίλ» των ξαδέλφων μας.
Μεταξύ άλλων, έχει ανακαλυφθεί ότι οι Νεάντερταλ χρησιμοποιούσαν εργαλεία, φορούσαν διακοσμητικά στολίδια και έχουν κληροδοτήσει στους σημερινούς Ευρωπαίους περίπου το 4% του DNA μας.
Ο τελευταίος κοινός πρόγονος των homo sapiens και των Νεάντερταλ πρέπει να έζησε πριν από τουλάχιστον μισό εκατομμύριο χρόνια.
Πηγή: ΑΠΕ/ΜΠΕ, Π. Δρακόπουλος
