Σταθερά ανοδική είναι η πορεία του καρκίνου του πνεύμονα στην Ελλάδα, καθώς τον τελευταίο χρόνο αυξήθηκε η προσέλευση στα δημόσια νοσοκομεία, ενώ οι θάνατοι από καρκίνο του πνεύμονα, ξεπερνούν ετησίως στην Ελλάδα τις επτά χιλιάδες.
Η καπνιστική συνήθεια έχει αναγάγει τη νόσο σε πρόβλημα δημόσιας υγείας με ενδημικές διαστάσεις. Η προσέλευση των περιστατικών στις Ογκολογικές Κλινικές των Δημοσίων Νοσοκομείων είναι ιδιαίτερα αυξημένη τον τελευταίο χρόνο, και λόγω της οικονομικής ύφεσης. Εκτιμάται ότι στην Ογκολογική Κλινική του Νοσοκομείου «H Σωτηρία» τα περιστατικά έχουν αυξηθεί κατά 25%-30%. Πάσχοντες, οι οποίοι επέλεγαν στο παρελθόν κάποιο Ιδιωτικό Νοσηλευτήριο για τη θεραπεία τους, σήμερα κατευθύνονται στα Δημόσια Νοσοκομεία. Επίσης, σημαντικό είναι το ποσοστό των ασθενών που παρότι έχουν ήδη ξεκινήσει τη θεραπεία τους σε κάποιο Ιδιωτικό Κέντρο, «χτυπούν» την πόρτα των Μονάδων του ΕΣΥ.
Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί μια σύγχρονη επιδημία. Περισσότεροι από 1,5 εκατομμύρια πάσχοντες διαγιγνώσκονται ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ στη χώρα μας καταγράφονται 7.000 θάνατοι από τη νόσο, την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στους άνδρες. Την τελευταία δεκαετία όμως, οι γυναίκες συναγωνίζονται επικίνδυνα το «ισχυρό φύλο» στο κάπνισμα, γεγονός το οποίο οδηγεί τον καρκίνο του πνεύμονα στην πρώτη αιτία θανάτου και γι’ αυτές, ξεπερνώντας τον καρκίνο του μαστού.
Τα παραπάνω επισήμαναν ο Αν. Καθηγητής Παθολογίας - Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής της Ογκολογικής Μονάδας του Νοσοκομείου «Η Σωτηρία» κ. Κωνσταντίνος Νικ. Συρίγος και η Πνευμονολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κα Παρασκευή Μπούρα, σε συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη διοργάνωση του 2ου Διεθνούς Συνεδρίου για τον Καρκίνο του Πνεύμονα «Από τo Εργαστήριο στην Κλινική Πράξη» (3 – 4 Φεβρουαρίου, ξενοδοχείο HILTON). Το συνέδριο διοργανώθηκε χθες από την Ογκολογική Μονάδα του Νοσοκομείου «Η Σωτηρία» και την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παθολογικής Ογκολογίας (European Society of Medical Oncology – ESMO).
Στο συνέδριο μίλησαν, παρουσίασαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους και αντάλλαξαν απόψεις επιστήμονες από την Β. Αμερική και την Ευρώπη, που βρίσκονται στην πρωτοπορία της μάχης κατά του Καρκίνου του Πνεύμονα.
«Το κάπνισμα ενοχοποιείται για τις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα. Η πρόγνωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα είναι δυσμενής, αφού μόνο το 20%, 15% και 5% είναι στη ζωή ένα, δύο και πέντε χρόνια μετά, αντίστοιχα» ανέφερε η κα Μπούρα.
Με την πάροδο του χρόνου η επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα έχει ελάχιστα βελτιωθεί και φαίνεται ότι τα συνήθη χημειοθεραπευτικά φάρμακα έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητές τους στην αντιμετώπιση της νόσου. «Είναι φανερό ότι χρειάζονται διαφορετικές στρατηγικές, πέραν της χημειοθεραπείας, για να επιτευχθεί σημαντική παράταση της επιβίωσης των ασθενών, μαζί με τη διασφάλιση ικανοποιητικής ποιότητας της ζωής τους», τονίζει ο κος Συρίγος.
Ελπιδοφόρα μηνύματα στον τομέα της θεραπείας
Την τελευταία διετία έχουν αναπτυχθεί τρεις διαφορετικές στρατηγικές προσέγγισης και θεραπείας του Καρκίνου του Πνεύμονα, με πολύ ελπιδοφόρα αποτελέσματα έως σήμερα. Οι στρατηγικές αυτές, το μοριακό υπόστρωμα στο οποίο στηρίζονται, οι τρέχουσες κλινικές εφαρμογές τους και οι μελλοντικές προοπτικές τους θα παρουσιαστούν αναλυτικά στο συνέδριο, από επιστήμονες που πρωτοστατούν στην έρευνα.
Οι τρεις κατηγορίες είναι οι ακόλουθες:
Θεραπεία Συντήρησης
Έχει διαπιστωθεί ότι μετά την ολοκλήρωση της κλασσικής χημειοθεραπείας, όσοι ασθενείς είχαν έναν ικανοποιητικό έλεγχο της νόσου τους, μπορούν να συνεχίσουν να λαμβάνουν κάποιον βιολογικό παράγοντα, ώστε με ελάχιστη τοξικότητα να επιμηκύνουν το θετικό αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας και να καθυστερήσουν την εμφάνιση κάποιας υποτροπής ή νέας μετάστασης. Τρία φάρμακα, μέχρι στιγμής έχουν με επιτυχία ολοκληρώσει τις κλινικές μελέτες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτό το σκοπό. Η pemetrexed και το bevacizumab χορηγούνται ενδοφλέβια, κάθε μήνα, ενώ το erlotinib είναι χάπι που λαμβάνεται καθημερινά. Η χορήγησή τους έχει αποδειχθεί ότι καθυστερεί την επιδείνωση της νόσου για αρκετούς μήνες. Αν και η τοξικότητά τους είναι πολύ λιγότερη από την κλασσική χημειοθεραπεία, δεν είναι άμοιρα τοξικότητας (κυρίως υπέρταση, εξάνθημα κλπ) και πρέπει να δίνονται μόνο από εξειδικευμένα ογκολογικά κέντρα. Στο συνέδριο θα παρουσιαστεί η παγκόσμια εμπειρία από την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής, τα προβλήματα που ανακύπτουν και οι λύσεις που προτείνονται.
Στοχεύουσες θεραπείες
Με τον όρο αυτό περιγράφεται μια νέα γενιά φαρμάκων, που δεν είναι απλώς κυτταροτοξικά, όπως η κλασσική χημειοθεραπεία, αλλά στοχεύουν σε συγκεκριμένα βιολογικά μονοπάτια της καρκινογένεσης, όπως τα νεόπλαστα αγγεία που τροφοδοτούν τον καρκίνο, αυξητικοί παράγοντες των νεοπλασματικών κυττάρων, μονοπάτια επιδιόρθωσης του DNA των καρκινικών κυττάρων κ.ά. Με τον τρόπο αυτό έχουν εκλεκτική δράση, σέβονται τα υγιή κύτταρα του οργανισμού και επομένως εμφανίζουν λιγότερη τοξικότητα. Ορισμένα λεγόμενα «βιολογικά» φάρμακα ήδη χρησιμοποιούνται και μάλιστα ως πρώτη επιλογή, με αποτελέσματα καλύτερα από την κλασσική χημειοθεραπεία, ενώ πολλά νέα μόρια βρίσκονται στα τελευταία στάδια των κλινικών μελετών και αναμένεται να προστεθούν στη θεραπευτική φαρέτρα των γιατρών μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Αναμένεται ότι η εφαρμογή τους θα επιμηκύνει σημαντικά το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών με Καρκίνο του Πνεύμονα.
Εξατομικευμένη Θεραπεία
Οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ασθένειες. Η ιδανική προσέγγιση θα ήταν να χορηγούν οι γιατροί διαφορετική θεραπεία σε κάθε ασθενή, ανάλογα με τα μοριακά χαρακτηριστικά του όγκου του.
«Όσο φιλόδοξο κι αν ακούγεται», σημειώνει ο κος Συρίγος, «για ορισμένες, μικρές υπο-ομάδες ασθενών με Καρκίνο του Πνεύμονα αυτό μοιάζει πολύ κοντινό. Όγκοι με συγκεκριμένες μοριακές μεταλλάξεις φαίνεται να έχουν ιδιαίτερα καλή ανταπόκριση σε νεότερα φάρμακα, όπως το erlotinib, το gefitinib, το crizotinib, ενώ ελπιδοφόρα αποτελέσματα σε μικρές κατηγορίες ασθενών με Καρκίνο του Πνεύμονα φαίνεται να έχει το lapatinib, το imatinib κ.ά. Η διαπίστωση αυτή δημιουργεί αυξημένες ανάγκες στη διάγνωση της νόσου.
Η ιστολογική εξέταση δεν είναι πλέον αρκετή και απαραίτητα πρέπει να συνοδεύεται και από μοριακή και γενετική ανάλυση του όγκου, ώστε να αποφασιστεί η πλέον ενδεδειγμένη θεραπεία. Βεβαίως αυτό απαιτεί εκσυγχρονισμό των αντίστοιχων εργαστηρίων και επανεκπαίδευση του προσωπικού τους. Μοριακοί βιολόγοι και παθολογοανατόμοι θα συζητήσουν όλα αυτά τα θέματα και θα θέσουν τις προτεραιότητες, δεδομένου ότι πρόκειται για ακριβές εξετάσεις, που αφορούν μικρό αριθμό ασθενών».
Τα παραπάνω θέματα συζητήθηκαν διεξοδικά στο χθεσινό συνέδριο. Επιστήμονες διεθνούς κύρους, με πολλαπλούς ρόλους, ως «συνήγοροι» των ασθενών, «διαχειριστές» της ιατρικής γνώσης και σύμβουλοι των επισήμων αρχών, έθεσαν τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια, τα οποία θα πρέπει να πληρούνται για την κλινική εφαρμογή κάθε νέου φαρμάκου.
Η καπνιστική συνήθεια έχει αναγάγει τη νόσο σε πρόβλημα δημόσιας υγείας με ενδημικές διαστάσεις. Η προσέλευση των περιστατικών στις Ογκολογικές Κλινικές των Δημοσίων Νοσοκομείων είναι ιδιαίτερα αυξημένη τον τελευταίο χρόνο, και λόγω της οικονομικής ύφεσης. Εκτιμάται ότι στην Ογκολογική Κλινική του Νοσοκομείου «H Σωτηρία» τα περιστατικά έχουν αυξηθεί κατά 25%-30%. Πάσχοντες, οι οποίοι επέλεγαν στο παρελθόν κάποιο Ιδιωτικό Νοσηλευτήριο για τη θεραπεία τους, σήμερα κατευθύνονται στα Δημόσια Νοσοκομεία. Επίσης, σημαντικό είναι το ποσοστό των ασθενών που παρότι έχουν ήδη ξεκινήσει τη θεραπεία τους σε κάποιο Ιδιωτικό Κέντρο, «χτυπούν» την πόρτα των Μονάδων του ΕΣΥ.
Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί μια σύγχρονη επιδημία. Περισσότεροι από 1,5 εκατομμύρια πάσχοντες διαγιγνώσκονται ετησίως σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ στη χώρα μας καταγράφονται 7.000 θάνατοι από τη νόσο, την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στους άνδρες. Την τελευταία δεκαετία όμως, οι γυναίκες συναγωνίζονται επικίνδυνα το «ισχυρό φύλο» στο κάπνισμα, γεγονός το οποίο οδηγεί τον καρκίνο του πνεύμονα στην πρώτη αιτία θανάτου και γι’ αυτές, ξεπερνώντας τον καρκίνο του μαστού.
Τα παραπάνω επισήμαναν ο Αν. Καθηγητής Παθολογίας - Ογκολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής της Ογκολογικής Μονάδας του Νοσοκομείου «Η Σωτηρία» κ. Κωνσταντίνος Νικ. Συρίγος και η Πνευμονολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κα Παρασκευή Μπούρα, σε συνέντευξη Τύπου που πραγματοποιήθηκε με αφορμή τη διοργάνωση του 2ου Διεθνούς Συνεδρίου για τον Καρκίνο του Πνεύμονα «Από τo Εργαστήριο στην Κλινική Πράξη» (3 – 4 Φεβρουαρίου, ξενοδοχείο HILTON). Το συνέδριο διοργανώθηκε χθες από την Ογκολογική Μονάδα του Νοσοκομείου «Η Σωτηρία» και την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Παθολογικής Ογκολογίας (European Society of Medical Oncology – ESMO).
Στο συνέδριο μίλησαν, παρουσίασαν τα αποτελέσματα των ερευνών τους και αντάλλαξαν απόψεις επιστήμονες από την Β. Αμερική και την Ευρώπη, που βρίσκονται στην πρωτοπορία της μάχης κατά του Καρκίνου του Πνεύμονα.
«Το κάπνισμα ενοχοποιείται για τις περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του πνεύμονα. Η πρόγνωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα είναι δυσμενής, αφού μόνο το 20%, 15% και 5% είναι στη ζωή ένα, δύο και πέντε χρόνια μετά, αντίστοιχα» ανέφερε η κα Μπούρα.
Με την πάροδο του χρόνου η επιβίωση των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα έχει ελάχιστα βελτιωθεί και φαίνεται ότι τα συνήθη χημειοθεραπευτικά φάρμακα έχουν εξαντλήσει τις δυνατότητές τους στην αντιμετώπιση της νόσου. «Είναι φανερό ότι χρειάζονται διαφορετικές στρατηγικές, πέραν της χημειοθεραπείας, για να επιτευχθεί σημαντική παράταση της επιβίωσης των ασθενών, μαζί με τη διασφάλιση ικανοποιητικής ποιότητας της ζωής τους», τονίζει ο κος Συρίγος.
Ελπιδοφόρα μηνύματα στον τομέα της θεραπείας
Την τελευταία διετία έχουν αναπτυχθεί τρεις διαφορετικές στρατηγικές προσέγγισης και θεραπείας του Καρκίνου του Πνεύμονα, με πολύ ελπιδοφόρα αποτελέσματα έως σήμερα. Οι στρατηγικές αυτές, το μοριακό υπόστρωμα στο οποίο στηρίζονται, οι τρέχουσες κλινικές εφαρμογές τους και οι μελλοντικές προοπτικές τους θα παρουσιαστούν αναλυτικά στο συνέδριο, από επιστήμονες που πρωτοστατούν στην έρευνα.
Οι τρεις κατηγορίες είναι οι ακόλουθες:
Θεραπεία Συντήρησης
Έχει διαπιστωθεί ότι μετά την ολοκλήρωση της κλασσικής χημειοθεραπείας, όσοι ασθενείς είχαν έναν ικανοποιητικό έλεγχο της νόσου τους, μπορούν να συνεχίσουν να λαμβάνουν κάποιον βιολογικό παράγοντα, ώστε με ελάχιστη τοξικότητα να επιμηκύνουν το θετικό αποτέλεσμα της χημειοθεραπείας και να καθυστερήσουν την εμφάνιση κάποιας υποτροπής ή νέας μετάστασης. Τρία φάρμακα, μέχρι στιγμής έχουν με επιτυχία ολοκληρώσει τις κλινικές μελέτες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αυτό το σκοπό. Η pemetrexed και το bevacizumab χορηγούνται ενδοφλέβια, κάθε μήνα, ενώ το erlotinib είναι χάπι που λαμβάνεται καθημερινά. Η χορήγησή τους έχει αποδειχθεί ότι καθυστερεί την επιδείνωση της νόσου για αρκετούς μήνες. Αν και η τοξικότητά τους είναι πολύ λιγότερη από την κλασσική χημειοθεραπεία, δεν είναι άμοιρα τοξικότητας (κυρίως υπέρταση, εξάνθημα κλπ) και πρέπει να δίνονται μόνο από εξειδικευμένα ογκολογικά κέντρα. Στο συνέδριο θα παρουσιαστεί η παγκόσμια εμπειρία από την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής, τα προβλήματα που ανακύπτουν και οι λύσεις που προτείνονται.
Στοχεύουσες θεραπείες
Με τον όρο αυτό περιγράφεται μια νέα γενιά φαρμάκων, που δεν είναι απλώς κυτταροτοξικά, όπως η κλασσική χημειοθεραπεία, αλλά στοχεύουν σε συγκεκριμένα βιολογικά μονοπάτια της καρκινογένεσης, όπως τα νεόπλαστα αγγεία που τροφοδοτούν τον καρκίνο, αυξητικοί παράγοντες των νεοπλασματικών κυττάρων, μονοπάτια επιδιόρθωσης του DNA των καρκινικών κυττάρων κ.ά. Με τον τρόπο αυτό έχουν εκλεκτική δράση, σέβονται τα υγιή κύτταρα του οργανισμού και επομένως εμφανίζουν λιγότερη τοξικότητα. Ορισμένα λεγόμενα «βιολογικά» φάρμακα ήδη χρησιμοποιούνται και μάλιστα ως πρώτη επιλογή, με αποτελέσματα καλύτερα από την κλασσική χημειοθεραπεία, ενώ πολλά νέα μόρια βρίσκονται στα τελευταία στάδια των κλινικών μελετών και αναμένεται να προστεθούν στη θεραπευτική φαρέτρα των γιατρών μέσα στα επόμενα δύο χρόνια. Αναμένεται ότι η εφαρμογή τους θα επιμηκύνει σημαντικά το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών με Καρκίνο του Πνεύμονα.
Εξατομικευμένη Θεραπεία
Οι άνθρωποι διαφέρουν μεταξύ τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τις ασθένειες. Η ιδανική προσέγγιση θα ήταν να χορηγούν οι γιατροί διαφορετική θεραπεία σε κάθε ασθενή, ανάλογα με τα μοριακά χαρακτηριστικά του όγκου του.
«Όσο φιλόδοξο κι αν ακούγεται», σημειώνει ο κος Συρίγος, «για ορισμένες, μικρές υπο-ομάδες ασθενών με Καρκίνο του Πνεύμονα αυτό μοιάζει πολύ κοντινό. Όγκοι με συγκεκριμένες μοριακές μεταλλάξεις φαίνεται να έχουν ιδιαίτερα καλή ανταπόκριση σε νεότερα φάρμακα, όπως το erlotinib, το gefitinib, το crizotinib, ενώ ελπιδοφόρα αποτελέσματα σε μικρές κατηγορίες ασθενών με Καρκίνο του Πνεύμονα φαίνεται να έχει το lapatinib, το imatinib κ.ά. Η διαπίστωση αυτή δημιουργεί αυξημένες ανάγκες στη διάγνωση της νόσου.
Η ιστολογική εξέταση δεν είναι πλέον αρκετή και απαραίτητα πρέπει να συνοδεύεται και από μοριακή και γενετική ανάλυση του όγκου, ώστε να αποφασιστεί η πλέον ενδεδειγμένη θεραπεία. Βεβαίως αυτό απαιτεί εκσυγχρονισμό των αντίστοιχων εργαστηρίων και επανεκπαίδευση του προσωπικού τους. Μοριακοί βιολόγοι και παθολογοανατόμοι θα συζητήσουν όλα αυτά τα θέματα και θα θέσουν τις προτεραιότητες, δεδομένου ότι πρόκειται για ακριβές εξετάσεις, που αφορούν μικρό αριθμό ασθενών».
Τα παραπάνω θέματα συζητήθηκαν διεξοδικά στο χθεσινό συνέδριο. Επιστήμονες διεθνούς κύρους, με πολλαπλούς ρόλους, ως «συνήγοροι» των ασθενών, «διαχειριστές» της ιατρικής γνώσης και σύμβουλοι των επισήμων αρχών, έθεσαν τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια, τα οποία θα πρέπει να πληρούνται για την κλινική εφαρμογή κάθε νέου φαρμάκου.
